TẢN MẠN VỀ NGỌC CHIẾN Past 1 – Làm Lễ hội Mừng cơm mới năm 2016

                                  TẢN MẠN VỀ NGỌC CHIẾN

Past 1 – Làm Lễ hội Mừng cơm mới năm 2016

Có những vấn đề đã sẩy ra trong cuộc sống, nhưng không dễ gì dùng kiến thức khoa học để lý giải... Tôi muốn viết ra những điều này, những điều đã xảy ra trong cuộc đời tôi... để sau này không quên...

Với tôi, lễ hội là một sợi dây tâm linh và tình cảm để giữ mối liên lạc giữa cộng đồng và con người, nhất là với những người con đi xa, lập nghiệp nơi xứ người. Vì vậy, tôi rất thích tham gia các lễ hội và thương đồng bào miền núi không có nhiều lễ hội hoặc có rất ít cơ hội để tổ chức các lễ hội có tính cộng đồng lớn...

Lễ hội Mừng cơm mới của đồng bào Thái trắng Ngọc Chiến cũng như một số dân tộc khác ở vùng này đã có từ lâu đời; xét về bản chất, nó cũng giống như bữa cơm Lên đồng của người Kinh vùng đồng bằng Bắc bộ. Đó là khi thu hoạch xong, người ta sẽ làm mâm cơm cúng tổ tiên, tạ ơn trời đất, ông bà đã cho một mùa bội thu, bồi dưỡng lại cơ thể sau những ngày lao động vất vả. Nhưng ở Ngọc Chiến thì không phải hoàn toàn là như vậy. Lễ hội Mừng cơm mới được tổ chức khi bắt đầu vào vụ gặt; người ta chọn những lễ vật tươi ngon từ các sản phẩm nông nghiệp để dâng lên ông bà tổ tiên trước khi ăn miếng cơm mới đầu tiên. Lễ hội được đồng loạt tổ chức tại các hộ; cúng ông bà xong thì bắt đầu ăn cơm gia đình. Lúc này chủ các hộ bắt đầu đi thăm nhau, cứ như vậy, họ có thể kéo nhau từ bản này sang bản kia uống rượu, vì vào ngày hôm đó, nhà nào càng có nhiều khách đến thăm thì càng vui, càng may mắn... Lễ hội mừng cơm mới với bà con ở đây được cho là vui hơn tết, vì vào những ngày đó chỉ có họ là có tết...

Nhiệm vụ của tôi được xác định như sau:

Một là tổ chức lại cho đồng bào một cái Lễ hội đẹp hơn, quy mô hơn để ngoài nhiệm vụ giữ gìn văn hóa truyền thống, còn để phục vụ phát triển du lịch sau này.

Hai là tạo ra sân chơi lành mạnh để bà con không tập trung uống rượu nhiều, hại người hại tiền bạc và hại cả an ninh trật tự.

Nói về Lễ hội thì gần như các vị lãnh đạo vùng này chưa ai từng làm, thậm chí chưa từng tham gia sâu vào một lễ hội truyền thống nào. Vì vậy, khi trình bày kế hoạch, tôi vấp phải rất nhiều trở ngại, thậm chí có cả sự phản đối rất kịch liệt từ xung quanh. May là vẫn có ông Pháng – Chủ tịch UBND xã Ngọc Chiến và một số bạn công chức trẻ xã Ngọc Chiến ủng hộ...

Lễ hội vẫn được cho phép thực hiện, dù phải nói thật ra là chẳng ai biết nó sẽ ra như thế nào... Chỉ có tôi và dăm anh em viên chức của Trung tâm văn hóa huyện, vài anh công chức xã Ngọc Chiến bắt tay vào làm...

Hơn mười ngày trôi qua, cứ vừa chạy đi kiểm tra các bản thực hiện, lại chạy về thống nhất với anh em cách làm sân khấu, rồi luyện tập chương trình khai mạc, bế mạc; rồi lại chạy đi tìm thực phẩm nấu cơm cho gần chục người làm..., trong khi kinh phí Lễ hội vẫn chưa thể duyệt được dự toán, vì không biết căn cứ vào đâu để duyệt. Tiền chi phí là tự bỏ túi ra hoặc nợ...

Người tôi đen như cột nhà cháy, ai thấy cũng thương. Lúc đó nhà tôi lại đang xây nhà vào giai đoạn hoàn thiện... công việc lại càng khổ hơn mỗi khi phải về nhà cho ý kiến việc này việc lọ, nhà tôi cách nơi tôi làm lễ hội có 40km nhưng phải đi gần hai tiếng... Vợ tôi thì không hiểu cho công việc của tôi nên thường xuyên gọi điện trách cứ, làm khó dễ với tôi...

Thế rồi mọi chuyện cũng diễn ra cho đến ngày Tổng duyệt lễ hội. Sau màn tổng duyệt khá ấn tượng với sân khấu hoành tráng, tiết mục đặc sắc, người đến xem duyệt chật sân vận động... các vị lãnh đạo huyện cảm thấy hài lòng. Bữa cơm đón lãnh đạo được tổ chức. Tôi bước đầu được khen. Được thưởng những bát rượu vạng làm từ nếp tan Ngọc Chiến vừa thơm, vừa ngọt...

Uống được chừng hơn bốn bát, cùng với những ghi nhận của các vị lãnh đạo; tôi nâng nâng xin phép về trước, mục đích chính xuống huyện, về nhà là để lấy đôi giày đẹp, để ngày mai khi vào chính hội, tôi cũng được đàng hoàng như ai, dù sao thì cũng đường đường là một Trưởng Phòng Văn hóa!

Đường đi qua cánh đồng dài gần 2 km hôm nay thật đẹp. Hai bên đường hồng kỳ đỏ thắm, thỉnh thoảng lại bắt gặp một cái cổng chào với những dây cờ đuôi nheo phấp phới bay, dòng câu đối đỏ thắm: Quyết tâm xây dựng Ngọc Chiến trở thành điểm sáng của văn hóa cộng đồng..., gió mát cuối ngày tháng chín lùa vào mơn man trong lồng ngực... mọi khó khăn hầu như đã không còn; đâu đó chỉ còn câu nói: “Mặc dù rất khó khăn, vất vả, nhưng bước đầu ghi nhận sự cố gắng của đồng chí Trưởng Phòng” của Chủ tịch UBND huyện...

Vừa đi được chừng 2 km, bỗng rầm... xe vấp ổ gà, vượt qua rãnh thoát nước bên đường, đâm vào hòn đá bên taluy, đổ xuống... Tôi bị ngã và trượt xuống một hố sâu. Ngước đầu nhìn lên, thấy đám cỏ dại bị trượt một vệt dài dưới lưng, vài bóng người xúm lại... lấy tôi lên...

Lễ hội năm đó cực kỳ thành công. Đẹp cả trong lòng nhân dân và trong lòng cán bộ, lãnh đạo, du khách. Chỉ có một điều đáng tiếc xảy ra, vắng mặt Trưởng Phòng Văn hóa – kẻ đáng phải có mặt nhất trong lễ hội!